تهیه نقشه راه گیاهان دارویی استان خراسان جنوبی توسط محققان دانشگاه بیرجند

به گزارش روابط عمومی دانشگاه بیرجند، دکتر محمدحسین امینی‌فرد عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند و مجری این طرح در گفتگو با خبرگزاری دانشجویان ایران افزود: خراسان جنوبی دارای تنوع گیاهان دارویی بسیار بالایی است و پتانسیل اقتصادی شایان توجهی در این بخش وجود دارد.
وی گفت: بر اساس آمارها درآمد استان خراسان جنوبی در سال گذشته از کاشت گیاهان دارویی بیش از ۲ هزار میلیارد تومان بوده و مواد موثره موجود در گیاهانی چون "زعفران"، "زرشک" و "عناب" بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است، ولی به دلیل نبود دانش و امکانات کافی از این پتانسیل اقتصادی استفاده نمی‌شود؛ از این رو از سوی محققان دانشگاه بیرجند این طرح بر مبنای برنامه ۱۰ ساله تهیه، طراحی و اجرایی شد.
عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند تشریح کرد: با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن، افزایش سهم طب سنتی در سیستم سلامت کشور در نقاط مختلف، پیشینه غنی ایران در طب سنتی و همچنین مستعد بودن استان خراسان جنوبی، احیا و توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی ایرانی با استفاده از تمام منابع ملی، در این استان ضروری است. بر این اساس محققان دانشگاه بیرجند بر اساس برنامه ستاد گیاهان دارویی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری اقدام به تهیه نقشه گیاهان دارویی این استان کرده‌اند.
اجرای طرح پژوهشی در حوزه ملی
دکتر محمدحسین امینی فرد، عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند گفت: با توجه به مصوبه "سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی کشور" در جلسه ۷۳۵ مورخ ۲۵ تیرماه سال ۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی و جهت تحقق اهداف و سیاست‌های راهبردی این سند مهم در برش منطقه‌ای و استانی، طرح پژوهشی با عنوان "تهیه، طراحی و اجرای نقشه راه گیاهان دارویی و طب سنتی استان خراسان جنوبی" توسط ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و از طریق بنیاد نخبگان خراسان جنوبی اجرایی شد.
وی هدف از اجرای این طرح را مطالعه، طراحی، اجرا و سیاست‌گذاری در مسیر تحقق اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی دانست و اظهار کرد: از این رو نقشه راه گیاهان دارویی و طب سنتی می‌تواند به عنوان نقشه فنی و اجرایی تحقق اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در استان خراسان جنوبی تلقی شود.
به گفته مجری طرح، وجود این نقشه برای شناخت موانع، مشکلات، محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها و اقدامات اساسی برای گیاهان دارویی و طب سنتی در استان خراسان جنوبی بسیار مفید خواهد بود.
دکتر امینی‌فرد خاطر نشان کرد: نقشه راه به این موضوع می‌پردازد که در انطباق با سند توسعه استان، چه کاری و در چه زمانی، با چه اولویتی، چه منبع اعتباری و چه فناوری باید انجام شود تا به اهداف منطقه‌ای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی  کشور دست یافت.
عضو هیأت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به بیان پتانسیل‌های استان خراسان جنوبی در زمینه گیاهان دارویی پرداخت و گفت: استان خراسان جنوبی در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد؛ از این رو این استان از اقلیم بسیار خاص برخوردار است که از آن جمله می‌توان به تفاوت دمای شب و روز اشاره کرد که به بیش از ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
پتانسیل استان خراسان جنوبی
وی تبخیر  با پتانسیل بیش از ۲۲۰۰ میلی‌متر، متوسط بارندگی ۱۲۰ میلی‌متر در سال، بادهای منظم با سرعت متوسط بیش از ۴ متر بر ثانیه در ۲۲۳ روز از سال و آسمان آفتابی بیش از ۳۰۰ روز در سال را از دیگر ویژگی‌های اقلیمی این استان نام برد و خاطر نشان کرد: این شرایط موجب شده تا این استان مستعد شرایط کشت و کار بسیاری از گیاهان دارویی باشد، به گونه‌ای که بر اساس آمارها، استان خراسان جنوبی دارای تنوع گیاهی بالا (وجود ۱۲۰۰ گونه گیاهی شناخته‌شده) است.
این محقق حوزه گیاهان دارویی با بیان اینکه این استان حدود ۱۰ درصد تنوع گیاهی کشور را به خود اختصاص داده است، ادامه داد: از این تعداد گونه گیاهی، حدود  ۶۰ درصد از آنها استفاده دارویی و صنعتی دارند و ۸۰ گونه از آنها، گونه‌های بومی کمیاب و مزیت‌دار به شمار می‌روند.
امینی‌فرد استان خراسان جنوبی را جزو استان‌های برتر و یکی از قطب‌های تولید گیاهان دارویی در کشور توصیف کرد و یادآور شد: به دلیل کشت "زعفران"، "زرشک"، "عناب" و "انار"، از این استان با عنوان سرزمین "طلا" و "یاقوت‌های سرخ" یاد می‌شود.
وی با بیان اینکه از حدود ۱۵۰ هزار هکتار زمین زراعی و باغی کشاورزی این استان، حدود یک سوم آن یعنی حدود ۵۰ هزار هکتار آن به کاشت گیاهان دارویی اختصاص دارد، اضافه کرد: درآمد استان خراسان جنوبی در سال ۹۷ از کاشت گیاهان دارویی بیش از ۲ هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین گیاهان دارویی پرورش یافته در استان نظیر "زعفران"، "زرشک"، "عناب"، "انار" و "گل‌نرگس" به دلیل شرایط خاص آب و هوایی آن، دارای مواد موثره دارویی بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است، ولی در عین حال به دلیل نبود دانش و امکانات کافی در مورد اینکه چه محصولی و با چه تکنولوژی باید به بازار معرفی شود، در استان از پتانسیل اقتصادی گیاهان دارویی به صورت کامل استفاده نمی‌شود.
وی ادامه داد: با توجه به افزایش حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی و فرآورده‌های آن و افزایش سهم طب سنتی در سیستم سلامت کشور و همچنین مستعد بودن استان خراسان جنوبی، احیاء و توسعه گیاهان دارویی و طب سنتی ایرانی با استفاده از تمام منابع ملی در این استان ضروری به نظر می‌رسد.
امینی‌فرد خاطر نشان کرد: این در حالی است که داشتن یک سند علمی محکم، استراتژیک و راهبردی، انجام این امر را تسهیل خواهد کرد و در این راستا نقشه راه گیاهان دارویی که تهیه شده است، مجموعه‌ای از طرح‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌ها و اقدامات فنی و قانونی در جهت حمایت از سیاست‌ها و تدوین استراتژی‌های گیاهان دارویی استان برای مقابله با چالش بیکاری استان، با ایجاد شرایط برای تولید اولیه، تحول صنعتی و صادرات محصولات با ارزش افزوده برای بازارهای جهانی است.
تهیه نقشه راه گیاهان دارویی
وی با تأکید بر اینکه این نقشه بر اساس روش برنامه‌ریزی استراتژیک بوده و بر مبنای اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت  ارائه شده است، یادآور شد: علاوه بر مطالعات علمی و پژوهشی برای این طرح، کارگروهای علمی و تخصصی از اعضای هیأت علمی دانشگاه بیرجند، دانشگاه علوم پزشکی، جهاد دانشگاهی، مدیران و کارشناسان جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و صنایع و بخش خصوصی استان، تشکیل و از نظرات این کارگروه‌ها به عنوان اساس و پایه این طرح استفاده شد.
دکتر امینی‌فرد افزود: روش تهیه نقشه راه گیاهان دارویی استان خراسان جنوبی را بر اساس روش برنامه‌ریزی استراتژیک و بر مبنای اهداف ۱۰ ساله (۱۳۹۷ تا ۱۴۹۷) ارائه شد و بر این اساس، این طرح در چهار مرحله اجرایی شده است.
وی "تجزیه و تحلیل وضعیت موجود گیاهان دارویی و طب سنتی استان خراسان جنوبی"، "نقاط ضعف و تهدیدها گیاهان دارویی  و طب سنتی استان"، "نقاط قوت و فرصت‌های گیاهان دارویی و طب سنتی استان خراسان جنوبی" و "ارائه اقدامات، راهبردها و برنامه عملیاتی جهت تهیه نقشه گیاهان دارویی و طب سنتی استان" را از مراحل چهارگانه اجرای نقشه گیاهان دارویی استان خراسان جنوبی نام برد.
برنامه عملیاتی نقشه راه گیاهان دارویی و طب سنتی استان خراسان جنوبی
امینی، برنامه عملیاتی و نقشه راه گیاهان دارویی استان خراسان جنوبی را شامل ۵ حوزه دانست و اظهار کرد: برنامه‌های عملیاتی هر حوزه به طور جداگانه برای توسعه گیاهان دارویی استان ارائه شد که از آن جمله می‌توان به حوزه‌های "زیرساخت و توانمندسازی تولید گیاهان دارویی خراسان جنوبی"، "آموزش علمی و کاربردی"، "پژوهش و تحقیقات"، "بازار، اقتصاد و صنعت" و "ترویج و فرهنگ‌سازی" اشاره کرد.
اهداف و بازده نهایی طرح
مجری طرح در پاسخ به این سوال که بعداز اجرای این طرح چه اهدافی در استان خراسان جنوبی محقق خواهد شد، گفت: تحقق اهداف سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی در برش استانی با توجه به مزیت نسبی این بخش کشور در این صنعت و تسهیل توسعه اقتصادی استان خراسان جنوبی با افزایش و مدرنیزه کردن تولید و فرآوری صنعتی گیاهان دارویی از جمله اهداف مد نظر در این زمینه بوده است.
این محقق "ارتقاء عملکرد و کیفیت محصولات در گیاهان دارویی در استان"، "بهبود معاش و اقتصاد کشاورزان، تولیدکنندگان و صنایع مرتبط در استان خراسان جنوبی"، "معرفی محصولات مهم گیاهان دارویی استان خراسان جنوبی در سطح بین‌المللی و سهم مهم از بازار بین‌المللی" و "افزایش همکاری و ارتباط میان سرمایه‌داران در جهت تولید، تجاری‌سازی و نوآوری محصولات گیاهان دارویی و اشاعه طب سنتی و تعریف و تبیین طرح‌ها و اقدامات فنی و اجرایی در استان" را از دیگر اهداف اجرای طرح نقشه گیاهان دارویی در این استان نام برد.